این لایحه براساس آنچه رسانهها منتشر کردند در راستای تحریمهای جدیدی است که ایالات متحده آمریکا در حال تنظیم آن بر ضدایران است. به موجب این لایحه قرار است اشیای باستانی ایران در موزهها و دانشگاههای آمریکا هدف قرار داده شوند و توقیف اشیای باستانی متعلق به ایران را تسهیل کند. همزمان با ارائه این لایحه حقوقدانانی در ایالات متحده تلاشبرای توقیف الواح هخامنشی را آغاز کردند. براساس گزارشهای منتشر شده اگر این پیشنهاد به قانون تبدیل شود، الواح هخامنشی و آثار باستانی ایران از دانشگاهها و موزهها ضبط خواهند شد و در حراجیها به مزایده گذاشته میشوند.
سناتور منذر پیشنهاد این لایحه را ارائه کرده و براساس خبرهای منتشر شده قرار است این پیشنهاد که عنوان آن جبران آنچه دریافت غرامت از ایران نامیده شده است به تصویب سنای آمریکا برسد.
برخی از اشیای تاریخی ایران بهصورت امانت و تنها بهمنظور مطالعه علمی در دانشگاههای آمریکا به امانت نگهداری میشوند که با ارائه لایحه جدید سنای آمریکا آثار باستانی و کتیبههای تخت جمشید که در موزههای آمریکا نگهداری میشوند نیز به حراج گذاشته میشوند. شورای ملی ایرانیان در آمریکا از این اقدام سنای آمریکا انتقاد کرده و گفته است که اشیای تاریخی میراث بشریت هستند و این شورا تلاش میکند از آثار تاریخی ایران در آمریکا محافظت کند. شورای ملی ایران- آمریکا همچنین از کنگره آن کشور خواسته است که متن لایحه را تغییر دهد و آثار باستانی و تاریخی موجود در موزهها و دانشگاههای آمریکا را مورد تهاجم و حراج قرار ندهد. نقوی حسینی نماینده مجلس شورای اسلامی و رئیس کمیته مطالبات ملی مجلس که وظیفه آن کمک به بازگرداندن آثار تاریخی و باستانی ایران است که در حراجیها و موزههای خارج از ایران فروخته یا به حراج گذاشته میشوند بلافاصله پس از اعلام این خبر در گفتوگو با همشهری گفت: این لایحه در حالی ارائه میشود که ایران برای بازگرداندن الواح هخامنشی از شیکاگو در دادگاه عالی آمریکا پیروز شد و قرار بود این اشیا تا ابتدای فروردین امسال به کشور بازگردانده شوند که معلوم نیست چرا این اتفاق هنوز نیفتاده است.
رئیس کمیته مطالبات ملی مجلس افزود: ایالات متحده برای اعمال فشار بیشتر بر ایران دست به این اقدام زده است. وی با تاکید بر اینکه کمیته مطالبات ملی در مجلس باید ابتدا از جزئیات متن این لایحه مطلع شود و بداند که این لایحه کدامیک از اشیای تاریخی و باستانی ایران را هدف قرار داده است، گفت: حتی اگر اشیای ایرانی نیز به حراج گذاشته شوند جمهوری اسلامی تمهیداتی اندیشیده است تا با حضور در حراجیها و خریداری اشیا بتواند آثار باستانی و تاریخی ایران را به کشور بازگرداند.
نماینده ورامین و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس که ریاست کمیته مشترک مطالبات ملی مجلس با وزارت خارجه و سازمان میراث فرهنگی را برعهده دارد با تاکید بر امکان بازگرداندن اشیایی که حکم بینالمللی آنها به نفع ایران صادر شده است همچون الواح هخامنشی که پیشتر دادگاه عالی آمریکا مالکیت آنها را متعلق به ایران اعلام کرد، افزود: در مورد اشیایی که حکم بینالمللی آنها به نفع ایران صادر شده است آمریکا و هر کشور دیگری موظف به بازگرداندن آنها به ایران هستند و حتی درصورتی که این اشیا در حراجیها عرضه شوند نیز پلیس بینالملل باید آنها را به نفع ایران مصادره کند و به کشور بازگرداند.
وی در شرایطی که سازمان میراث فرهنگی و گردشگری همچنان درخصوص اعلام موضع خود نسبت به ارائه این لایحه و حراج آثار تاریخی ایران در ایالات متحده سکوت کرده و از ارائه پاسخ به خبرنگاران خودداری کرده است این سازمان را نسبت به کم کاری در بازگرداندن الواح هخامنشی به ایران مقصر دانست و گفت: نمیدانیم چرا سازمان میراث فرهنگی هنوز اقدامی برای بازگرداندن آثار ایرانی که دادگاه عالی آمریکا حق مالکیت آنها را به ایران داد انجام نداده است و کمیته مطالبات ملی مجلس بهزودی این سؤال را از سازمان میراث فرهنگی مطرح خواهد کرد که پاسخ بدهند چرا در بازگرداندن آثار ایرانی تعلل کردهاند.
دکتر مجید ارفعی متخصص زبانهای باستانی و نخستین باستانشناس ایرانی که موفق به خواندن الواح هخامنشی در دانشگاه شیکاگو شده است نیز با اشاره به اینکه اظهارنظرهای بیشتر در مورد لایحه ارائه شده به سنای آمریکا را به دانستن بیشتر در مورد این اقدام موکول میکند به همشهری گفت: حراج آثار باستانی ایران در ایالات متحده امکانپذیر نیست و مغایر با قانونی است که پیشتر ریگان رئیسجمهور اسبق آمریکا در مورد اشیای فرهنگی وضع کرد.
وی افزود: ارائه این لایحه به سنای آمریکا به معنای درگیر شدن ساختار حاکمیتی ایالات متحده با موزههای بزرگ و متعدد آن کشور و همچنین دانشگاههای آمریکاست. به گفته دکتر ارفعی، اقدام صورت گرفته در سنای آمریکا بر ضدآثار باستانی و تاریخی ایران صدای موزهدارها و دانشگاههای بزرگ آن کشور را درمی آورد و دارندگان آثار ایرانی در آن کشور در برابر این اقدام سکوت نخواهند کرد.
در شرایطی که مسئول امور بینالملل سازمان میراث فرهنگی از پاسخگویی به تماس مکرر خبرنگاران خودداری کرد، محمد یوسف روح افزایی که مدتی در بحث استرداد کتیبههای هخامنشی به امانت گرفته شده از سوی دانشگاه شیکاگو در امور بینالملل سازمان میراث فرهنگی فعالیت میکرد به خبرگزاری مهر گفت: کنوانسیونهایی در یونسکو وجود دارد که این اموال را از توقیف و حراج در محاکم قضایی و کشورها مصون میدارد و ایران با اتکا بر آن کنوانسیونها باید از تصویب این لایحه در سنای آمریکا جلوگیری کند.